hd-bg-dairy-ingredients

Over het effect van zuivel op de gezondheid wordt veel gezegd en geschreven. Studies laten echter consistent een neutraal tot gunstig effect zien op hart- en vaatziekten [1-3], lichaamsgewicht [3-5], diabetes mellitus type II [6, 7], vroegtijdig overlijden [1], dikkedarmkanker [8], maagkanker [9] en alvleesklierkanker [10]. Onduidelijkheid is er nog wel over het verhoogde risico op prostaatkanker dat soms gevonden wordt [11, 12]. Recent is er een nieuwe meta-analyse verschenen waarin gekeken is naar het effect van zuivel op het metabool syndroom. Is dat effect ongunstig, neutraal of gunstig?

Het metabool syndroom

Het metabool syndroom bestaat uit een cluster van cardiovasculaire risicofactoren waaronder abdominale obesitas, hoge bloeddruk (hypertensie), hoge nuchtere glucosespiegel, hoge triglyceriden (hyperlipidemie) en een laag HDL (zie tabel). Wanneer men drie of meer van deze risicofactoren heeft spreekt men van het metabool syndroom.  Het hebben van dit syndroom is geassocieerd met een verhoogt risico op hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type II, bepaalde vormen van kanker en vroegtijdig overlijden [13-15]. Voeding en leefstijl spelen een rol bij het ontstaan ervan, maar in welke mate is onduidelijk.

RisicofactorCriteria
Abdominale obesitas (middelomtrek)Mannen >102 cm
Vrouwen >88 cm
Bloeddruk≥130/≥85 mm Hg
Glucosespiegel (nuchter)≥6,1 mmol/l
Triglyceriden≥1,7 mmol/l
HDLMannen <1,0 mmol/l
Vrouwen <1,3 mmol/l
Tabel: Criteria voor het vaststellen van het metabool syndroom volgens de NCEP ATP II criteria (≥3-5 criteria) [16].

De prevalentie van het metabool syndroom in Nederland is afhankelijk van geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en lichaamsgewicht en varieert van bijna 8% bij vrouwen met een ‘normaal’ gewicht tot 80% bij mannen met obesitas [17]. Gemiddeld is de prevalentie van het metabool  in Nederland bij vrouwen 24% en bij mannen 34%.

Melk en het metabool syndroom

Studies laten zien dat zuivel een gunstig effect heeft op de individuele risicofactoren van het metabool syndroom [18-21]. Wat het effect van zuivel is op het totale risico op het metabool syndroom is onduidelijk. Een systematic review waarin gekeken is naar 13 observationele studies tot het jaar 2009 suggereert een gunstig effect [22]. Door methodologische tekortkomingen van de individuele studies is de bewijskracht echter beperkt. Nu is er een nieuwe systematic review verschenen met daarin nieuwe observationele studies en met een meta-analyse [23].

Wat is een meta-analyse?

“Een meta-analyse is een kwantitatieve samenvatting van de resultaten van afzonderlijke onderzoeken. Een meta-analyse kan bestaan uit het combineren van de resultaten van afzonderlijke onderzoeken tot één overall schatting van het bestudeerde effect (poolen) en/of uit het bestuderen van mogelijke bronnen van heterogeniteit. Dit getalsmatig samenvatten van gegevens uit verschillende onderzoeken vergroot de mogelijkheid om tot een nauwkeurige schatting van het effect te komen en om op statistische gronden subgroepen die gevoeliger zijn voor een interventie te kunnen onderscheiden.”
– Citaat afkomstig van Netherlands.cochrane.org – [24].

Nieuwe studie

In deze nieuwe systematic review en meta-analyse zijn in totaal 23 studies opgenomen (15 cross-sectioneel, 1 case-control, 7 prospectieve cohort). Alleen volwassen mannen en vrouwen kwamen hiervoor in aanmerking (≥18 jaar).

Studie-eigenschappenCross-sectionele/
case-control studies		Prospectieve
cohort studies
 Periode van publicaties2000-20142002-2013
 Totaal aantal studies15/1 7
 Totaal aantal deelnemers46.269 24.217
Land

Amerika
Mexico
Brazilië
Engeland
Frankrijk
Nederland
Iran
Korea
China
Australië

 

3
1
1
2
2
1
3
2
1
0

 

2
0
0
0
1
1
1
0
1
1

 Soort zuivel dat onderzocht is

Totale zuivelconsumptie
Totale zuivelconsumptie excl. kaas
Melk
Kaas

 

12
0
3
1

 

6
1
0
0

Gedetailleerde informatie over de geïncludeerde en geëxcludeerde studies (pdf).

Resultaten cross-sectionele/case-control studies

Een meta-analyse van de 16 cross-sectionele/case-control studies laat zien dat de deelnemers met de hoogste zuivel-inname een 17% verlaagt risico hebben op het metabool syndroom vergeleken met de deelnemers met de laagste zuivel-inname (OR = 0.83, 95% CI, 0.73–0.94). Een aantal subanalyses laten vergelijkbare resultaten zien, maar lang niet altijd. Het verlaagde risico was niet significant bij onder andere:

  • Europese en Amerikaanse studies.
  • Mannen en vrouwen afzonderlijk.
  • Studies waarin de rapportage gebaseerd was op zelfrapportage.
  • Studies waarin de diagnose van het metabool syndroom anders was vastgesteld dan volgens de National Cholesterol Education Program, Adult Treatment Panel III criteria (NCEP ATP-III).
  • Wanneer alleen gekeken wordt naar melk.
  • Wanneer niet gecorrigeerd is voor roken, alcoholgebruik en calorie-inname.

Resultaten prospectieve cohortstudies

Een meta-analyse van de 7 prospectieve cohort studies (betrouwbaarder) laat zien dat deelnemers met de hoogste zuivel-inname een 14% verlaagt risico hebben op het metabool syndroom vergeleken met de deelnemers met de laagste zuivel-inname (RR = 0.86, 95% CI, 0.79–0.92).Verschillende subgroepanalyses laten behoorlijk consistent vergelijkbare resultaten zien. Het verlaagde risico was niet significant bij onder andere:

  • Europese en Amerikaanse studies.
  • Studies waarin de diagnose van het metabool syndroom anders was vastgesteld dan volgens de NCEP ATP-III criteria.

Een dosis-respons analyse van prospectieve cohort-studies laat zien dat iedere verhoging van de zuivel-inname met één portie het risico op het metabool syndroom met 6% verlaagt (RR = 0.94, 95% CI, 0.90–0.98).

Mogelijke verklaringen

Zuivel bevat verschillende stoffen die zouden kunnen bijdragen aan de gunstige effecten op het metabool syndroom. De meeste aandacht gaat hierbij uit naar calcium en vitamine D. Er zijn aanwijzingen dat calcium kan bijdragen aan gewichtsverlies [25] en een gunstig effect heeft op de bloeddruk [26], nuchtere glucosespiegels [27], middelomtrek [27] en triglyceriden [28], hoewel dit niet altijd wordt bevestigd [29]. Observationele studies laten tevens een associatie zien tussen calcium-inname en een verlaagt risico op het metabool syndroom [27, 30]. Verschillende studies laten zien dat de concentratie serum vitamine (25-(OH) vitamine D) is geassocieerd met een verbeterde insulinegevoeligheid [31], een lagere BMI [32] en een verlaagt risico op het metabool syndroom [33]. Gerandomiseerde, placebo-gecontroleerde studies laten echter niet zien dat suppletie met vitamine D een gunstig effect heeft op de bloeddruk, nuchtere glucosespiegel, triglyceriden, HDL, insulineresistentie en cardiovasculaire risicofactoren in het algemeen [34]. Andere stoffen die in melk zitten en zijn geassocieerd met een verlaagt risico op cardiovasculaire risicofactoren zijn magnesium [35], kalium [36] en whey-eiwitten [37].

Opmerkingen

  • Een statistische test heeft geen significante publicatie-bias waargenomen.
  • Door de observationele opzet van de individuele studies zijn verstorende factoren niet uit te sluiten. Zuivelconsumptie gaat bijvoorbeeld vaak samen met een gezonder voedingspatroon.
  • Meer dan de helft van de studies gebruikte zelfrapportage om de zuivelconsumptie na te vragen. Dat kan hebben geleid tot meetfouten en daardoor misclassificatie. Studies zonder zelfrapportage laten echter een gunstig effect zien. Misclassificatie kan ook zijn ontstaan doordat de deelnemers niet altijd bewust waren of ze kenmerken van het metabool syndroom hadden.
  • De classificatie van zuivelproducten verschilden tussen de studies net als het soort zuivel dat werd gegeten en gedronken.
  • De meta-analyse is gefinancierd door de Chinese zuivelindustrie.
  • Ignatius Szeto (tweede auteur) en Yan-Jie Li (vijfde auteur) zijn werkzaam voor Yili Innovation Center, China. Rina van Hekezen (zesde auteur) was van augustus 2014 tot juni 2015 werkzaam bij Yili R&D Center Wageningen, Nederland.
  • Rond dezelfde periode is er een andere meta-analyse verschenen met 21 observationele studies (9 prospectief en 12 cross-sectioneel) [38]. De resultaten van die meta-analyse zijn vergelijkbaar met deze.

Conclusie

De verschillende soorten studies laten consistent zien dat zuivelconsumptie is geassocieerd met een lager risico op het metabool syndroom. Dat geldt ook voor subgroepanalyses van prospectieve cohort studies. Iedere verhoging van de zuivel-inname met één portie verlaagt het risico op het metabool syndroom met 6%. Het blijven echter observationele studies waardoor een oorzakelijk verband nog niet bewezen is.

Referenties

  1. Soedamah-Muthu SS, Ding EL, Al-Delaimy WK, Hu FB, Engberink MF, Willett WC, Geleijnse JM. Milk and dairy consumption and incidence of cardiovascular diseases and all-cause mortality: dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Am J Clin Nutr. 2011 Jan;93(1):158-71.
  2. Qin LQ, Xu JY, Han SF, Zhang ZL, Zhao YY, Szeto IM. Dairy consumption and risk of cardiovascular disease: an updated meta-analysis of prospective cohort studies. Asia Pac J Clin Nutr. 2015;24(1):90-100.
  3. Kratz M, Baars T, Guyenet S. The relationship between high-fat dairy consumption and obesity, cardiovascular, and metabolic disease. Eur J Nutr. 2013 Feb;52(1):1-24.
  4. Abargouei AS, Janghorbani M, Salehi-Marzijarani M, Esmaillzadeh A. Effect of dairy consumption on weight and body composition in adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled clinical trials. Int J Obes (Lond). 2012 Dec;36(12):1485-93.
  5. Chen M, Pan A, Malik VS, Hu FB. Effects of dairy intake on body weight and fat: a meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2012 Oct;96(4):735-47.
  6. Gao D, Ning N, Wang C, Wang Y, Li Q, Meng Z, Liu Y, Li Q. Dairy products consumption and risk of type 2 diabetes: systematic review and dose-response meta-analysis. PLoS One. 2013 Sep 27;8(9):e73965.
  7. Aune D, Norat T, Romundstad P, Vatten LJ. Dairy products and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and dose-response meta-analysis of cohort studies. Am J Clin Nutr. 2013 Oct;98(4):1066-83.
  8. Aune D, Lau R, Chan DS, Vieira R, Greenwood DC, Kampman E, Norat T. Dairy products and colorectal cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Ann Oncol. 2012 Jan;23(1):37-45.
  9. Guo Y, Shan Z, Ren H, Chen W. Dairy consumption and gastric cancer risk: a meta-analysis of epidemiological studies. Nutr Cancer. 2015;67(4):555-68.
  10. Genkinger JM, Wang M, Li R, Albanes D, Anderson KE, Bernstein L, van den Brandt PA, English DR, Freudenheim JL, Fuchs CS, Gapstur SM, Giles GG, Goldbohm RA, Håkansson N, Horn-Ross PL, Koushik A, Marshall JR, McCullough ML, Miller AB, Robien K, Rohan TE, Schairer C, Silverman DT, Stolzenberg-Solomon RZ, Virtamo J, Willett WC, Wolk A, Ziegler RG, Smith-Warner SA. Dairy products and pancreatic cancer risk: a pooled analysis of 14 cohort studies. Ann Oncol. 2014 Jun;25(6):1106-15.
  11. Aune D, Navarro Rosenblatt DA, Chan DS, Vieira AR, Vieira R, Greenwood DC, Vatten LJ, Norat T.  Dairy products, calcium, and prostate cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Am J Clin Nutr. 2015 Jan;101(1):87-117.
  12. World Cancer Research Fund International/American Institute for Cancer Research Continuous Update Project Report: Diet, Nutrition, Physical Activity, and Prostate Cancer. 2014 (pdf).
  13. Saely, C. H., Rein, P. & Drexel, H. The metabolic syndrome and risk of cardiovascular disease and diabetes: experiences with the new diagnostic criteria from the International Diabetes Federation. Horm Metab Res 39, 642–650 (2007).
  14. Wu, S. H., Liu, Z. & Ho, S. C. Metabolic syndrome and all-cause mortality: a meta-analysis of prospective cohort studies. Eur J Epidemiol 25, 375–384 (2010).
  15. Esposito, K., Chiodini, P., Colao, A., Lenzi, A. & Giugliano, D. Metabolic syndrome and risk of cancer: a systematic review and meta-analysis. Diabetes Care 35, 2402–2411 (2012).
  16. Grundy SM, Cleeman JI, Merz CN, Brewer HB Jr, Clark LT, Hunninghake DB, Pasternak RC, Smith SC Jr, Stone NJ; Coordinating Committee of the National Cholesterol Education Program. Implications of recent clinical trials for the National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III Guidelines. J Am Coll Cardiol. 2004 Aug 4;44(3):720-32.
  17. Nederland de Maat Genomen, 2009- 2010 Monitoring van risicofactoren in de algemene bevolking RIVM Rapport 260152001/2011.
  18. Lamarche, B. Review of the effect of dairy products on non-lipid risk factors for cardiovascular disease. J Am Coll Nutr 27,741S–746S (2008).
  19. Dugan, C. E. & Fernandez, M. L. Effects of dairy on metabolic syndrome parameters: a review. Yale J Biol Med 87, 135–147(2014).
  20. Chen, M., Pan, A., Malik, V. S. & Hu, F. B. Effects of dairy intake on body weight and fat: a meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr 96, 735–747 (2012).
  21. Soedamah-Muthu, S. S., Verberne, L. D., Ding, E. L., Engberink, M. F. & Geleijnse, J. M. Dairy consumption and incidence of hypertension: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Hypertension 60, 1131–1137 (2012).
  22. Crichton GE, Bryan J, Buckley J, Murphy KJ. Dairy consumption and metabolic syndrome: a systematic review of findings and methodological issues. Obes Rev. 2011 May;12(5):e190-201.
  23. Chen GC, Szeto IM, Chen LH, Han SF, Li YJ, van Hekezen R, Qin LQ. Dairy products consumption and metabolic syndrome in adults: systematic review and meta-analysis of observational studies. Sci Rep. 2015 Sep 29;5:14606.
  24. http://netherlands.cochrane.org/veelgestelde-vragen#wat is een meta-analyse. Geraadpleegt: 18 oktober 2015.
  25. Samara A, Herbeth B, Ndiaye NC, Fumeron F, Billod S, Siest G, Visvikis-Siest S. Dairy product consumption, calcium intakes, and metabolic syndrome-related factors over 5 years in the STANISLAS study. Nutrition. 2013 Mar;29(3):519-24.
  26. Onakpoya IJ, Perry R, Zhang J, Ernst E. Efficacy of calcium supplementation for management of overweight and obesity: systematic review of randomized clinical trials. Nutr Rev. 2011 Jun;69(6):335-43.
  27. Cormick G, Ciapponi A, Cafferata ML, Belizán JM. Calcium supplementation for prevention of primary hypertension. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Jun 30;6:CD010037.
  28. Chai W, Cooney RV, Franke AA, Bostick RM. Effects of calcium and vitamin D supplementation on blood pressure and serum lipids and carotenoids: a randomized, double-blind, placebo-controlled, clinical trial. Ann Epidemiol. 2013 Sep;23(9):564-70.
  29. Reid IR, Ames R, Mason B, Bolland MJ, Bacon CJ, Reid HE, Kyle C, Gamble GD, Grey A, Horne A. Effects of calcium supplementation on lipids, blood pressure, and body composition in healthy older men: a randomized controlled trial. Am J Clin Nutr. 2010 Jan;91(1):131-9.
  30. Liu S, Song Y, Ford ES, Manson JE, Buring JE, Ridker PM. Dietary calcium, vitamin D, and the prevalence of metabolic syndrome in middle-aged and older U.S. women. Diabetes Care. 2005 Dec;28(12):2926-32.
  31. Chiu KC, Chu A, Go VL, Saad MF. Hypovitaminosis D is associated with insulin resistance and beta cell dysfunction. Am J Clin Nutr. 2004 May;79(5):820-5.
  32. Saneei P, Salehi-Abargouei A, Esmaillzadeh A. Serum 25-hydroxy vitamin D levels in relation to body mass index: a systematic review and meta-analysis. Obes Rev. 2013 May;14(5):393-404.
  33. Ford ES, Ajani UA, McGuire LC, Liu S. Concentrations of serum vitamin D and the metabolic syndrome among U.S. adults. Diabetes Care. 2005 May;28(5):1228-30.
  34. Theodoratou E, Tzoulaki I, Zgaga L, Ioannidis JP. Vitamin D and multiple health outcomes: umbrella review of systematic reviews and meta-analyses of observational studies and randomised trials. BMJ. 2014 Apr 1;348:g2035.
  35. Del Gobbo LC, Imamura F, Wu JH, de Oliveira Otto MC, Chiuve SE, Mozaffarian D. Circulating and dietary magnesium and risk of cardiovascular disease: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Am J Clin Nutr. 2013 Jul;98(1):160-73.
  36. Aburto NJ, Hanson S, Gutierrez H, Hooper L, Elliott P, Cappuccio FP. Effect of increased potassium intake on cardiovascular risk factors and disease: systematicreview and meta-analyses. BMJ. 2013 Apr 3;346:f1378.
  37. Miller PE, Alexander DD, Perez V. Effects of whey protein and resistance exercise on body composition: a meta-analysis of randomized controlled trials. J Am Coll Nutr. 2014;33(2):163-75.
  38. Kim Y, Je Y. Dairy consumption and risk of metabolic syndrome: a meta-analysis. Diabet Med. 2015 Oct 3.
[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]