Sinds kort is voor sporters XTRACT op de Nederlandse markt [1].  Een voedingssupplement in de vorm van een ‘energy shot‘ dat bestaat uit olijfbladextract (OLE), magnesium en de vitamines B6 en C. Volgens de fabrikant is XTRACT het enige pre-sportsupplement ter wereld met OLE, een actief ingrediënt dat je mitochondriën op cellulair niveau aansteekt voor een verbeterd uithoudingsvermogen dat meer dan zes uur aanhoudt. Bewijs dat XTRACT het uithoudingsvermogen verbetert ontbreekt echter.

 

 

In dit artikel

• Wat is XTRACT?
• Wat zou XTRACT moeten doen?
• Wat is OLE en oleuropeïne?
• Wat is het werkingsmechanisme van oleuropeïne?
• Verbeteren antioxidanten het uithoudingsvermogen?
• Verbeteren polyfenolen de sportprestaties?
• Verbeteren OLE of  oleuropeïne het uithoudingsvermogen?
• Onderbouwing van de gezondheidsclaims door de fabrikant
• Mogen de claims gemaakt worden?

Wat is XTRACT?

XTRACT is een voedingssupplement in de vorm van een ‘energy shot‘ van 64 gram. Het is ontworpen voor atleten en sporters die hun uithoudingsvermogen willen verbeteren. Het zit in een klein glazen flesje en bestaat uit water, koolhydraten, de vitamines B6 en C, magnesium en olijfbladextract (OLE). Niet te verwarren met de Spaanse uitroep olé! In OLE zit het actieve ingrediënt oleuropeïne, waarvan 100 mg in één shotje zit (zie tabel 1).

De hoofdbestanddelen van XTRACT zijn water en suiker (zie tabel 1). De suiker voegen ze toe omdat het dient als brandstof voor de mitochondriën en dit de werking ervan tijdens het sporten ondersteunt. In reguliere frisdrank en fruitsap is ongeveer 90% van het gewicht water en 10% zijn koolhydraten. Oftewel 58 gram water en 6 gram koolhydraten per 64 gram. In XTRACT bestaat ongeveer 33% van het gewicht uit water en de 67% uit koolhydraten.

Het Belgische bedrijf Xtract BV is op 14 oktober 2022 gestart. De CEO is Justin Howard. Een ondernemer die start-ups en corporate ventures bouwt en opschaalt.

Tabel 1: Voedingswaarde en ingrediënten van de twee smaken XTRACT per shotje van 64 gram [2]. %ADH = percentage van de aanbevolen dagelijkse inname.

 

De shots zijn verkrijgbaar in de smaken gember-citroen en grapefruit-zwarte bes. Voor optimale prestaties wordt geadviseerd om één uur voor de training of wedstrijd één shot te nemen. Voor een doosje met zes shotjes betaal je €19,49, wat neerkomt op €3,25 per shot. Dat is duurder dan capsules met olijfbladextract met (omgerekend) dezelfde hoeveelheid oleuropeïne, maar zonder de vitamines B6 en C en magnesium (prijzen zonder aanbiedingen):

Is XTRACT dan wel het enige pre-sportsupplement met OLE in de wereld? Het lijkt in ieder geval wel het enige voedingssupplement dat als zodanig in de markt wordt gezet. Zelf geven ze als antwoord op de vraag ‘Wat maakt XTRACT speciaal in vergelijking met andere supplementen met oleuropeïne?‘:

“Naast OLE bevat XTRACT een unieke combinatie van Magnesium, Vitamine B6, Vitamine C, koolhydraten en mineralen die in combinatie het effect van Oleuropeïne op de mitochondriën maximaliseren.”

Maar wanneer OLE het effect heeft dat de fabrikant beweert, zouden ook andere supplementen met OLE als pre-sportsupplement ingezet kunnen worden. Dat beetje magnesium, die vitamines en koolhydraten zullen geen verschil in sportprestaties geven. De vraag is waarom andere fabrikanten dat niet doen.

Wat zou XTRACT moeten doen?

XTRACT is ontworpen voor atleten en sporters die hun uithoudingsvermogen tijdens hun trainingen of wedstrijden willen verbeteren [1]:

“XTRACT brengt je natuurlijke uithoudingsvermogen naar het volgende niveau, zodat je door prestatieplateaus heen kan stoten en je beste prestaties kan overtreffen.”

“Slechts één shot zorgt voor een uithoudingsvermogenboost van meer dan zes uur, zodat u langer en harder dan ooit kunt trainen.”

“Train langer en harder met een uithoudingsvermogen dat meer dan 6 uur aanhoudt.” (zie figuur 1)

Het zou zelfs voor bovenmenselijke prestaties zorgen (zie screenshot). Het ingrediënt dat daarvoor zou moeten zorgen is OLE met de werkzame stof oleuropeïne [3]:

“Het OLE in XTRACT helpt de mitochondriale activiteit te versnellen, waardoor uw uithoudingsvermogen naar een hoger niveau wordt getild.”

Wat zijn OLE en oleuropeïne?

Er is een verschil tussen OLE en oleuropeïne. OLE is een extract van olijfbladeren en bestaat uit verschillende biologisch actieve stofjes, waaronder oleuropeïne. Oleuropeïne heeft onder andere anti-oxidatieve, anti-inflammatoire en anti-virale eigenschappen [4]. Het zou ook de gezondheid kunnen verbeteren, maar daar wordt nu geen aandacht besteed (zie daarvoor: Verbetert olijfbladextract (OLE) de gezondheid?). Er zijn verschillende supplementen met OLE en oleuropeïne op de markt.

OLE

OLE wordt gemaakt van verse of gedroogde bladeren van de olijfboom (Olea europaea). De bioactieve stoffen in olijfbladeren zijn:

• Secoiridoide
  • Oleuropeïne
  • Oleuropeïne-aglycone
  • Rutine
  • Ligstroside
  • Oleoside
• Flavanoïden
  • Apigenine
  • Kaempferol
  • Luteolin
  • Chrysoeriol
• Fenolen
  • Cafeïnezuur
  • Tyrosol
  • Hydroxytyrosol

De hoeveelheid bioactieve stoffen in OLE is afhankelijk van a) geografische oorsprong, b) klimaat, c) ras, d) leeftijd van de boom/bladeren, e) opslagduur en -temperatuur, f) oogstperiode en g) extractietechniek [5]. Om de verschillende biologisch actieve bestanddelen eruit te extraheren wordt een oplosmiddel gebruikt (bijvoorbeeld ethanol, methanol, water) of een combinatie van verschillende soorten oplosmiddelen (ethanol/water). Om dit proces te bevorderen kunnen draaien en verhitten worden toegepast. Door het oplosmiddel vervolgens te verwijderen blijft er een extract over.

Oleuropeïne

Oleuropoteïne is een polyfenol en is een ester van oleanolzuur en hydroxytyrosol. Het is verantwoordelijk voor de bittere smaak van olijfolie [6]. In tafelolijven en olijfolie zit veel minder oleuropeïne dan in olijfbladeren [7]. In 100 gram tafelolijven zit 0-500 mg oleuropeïne [6] en in 100 gram vierge olijfolie is dat 0-1 mg [7]. In 100 gram verse olijfbladeren daarentegen is dat 3.400-3.800 mg en per 100 gram droog gewicht 220-13.400 mg [8]. Oleuropeïne heeft, zoals meer polyfenolen, onder andere anti-oxidatieve, anti-inflammatoire en anti-virale eigenschappen.

Wat is het werkingsmechanisme van oleuropeïne?

Volgens de fabrikant zou XTRACT de mitochondriale activiteit te versnellen waardoor meer energie in de vorm van ATP ontstaat. Het mechanisme daarachter zou zijn dat OLE zich aan het membraam van de mitochondriën hecht en openingen maakt waardoor calcium kan instromen, wat tot meer ATP-productie leidt [4]. Het gevolg zou een toename van het uithoudingsvermogen zijn.

Over het bovenstaande screenshot, afkomstig van de website van de fabrikant, is wel wat te zeggen. Zo hebben mensen en dieren geen celwanden, maar celmembranen. Alleen planten hebben celwanden die voor stevigheid zorgen. Niet bijster relevant, maar wel slordig. Het is ook niet zo dat OLE (het gehele olijfbladextract) het celmembraan van de spiercel (sarcolemma) kan passeren en aan het membraan van de mitochondriën zal hechten. Hier zal eerder oleuropeïne bedoeld worden. Volgens de fabrikant is dat gebaseerd op scheikundige computerberekeningen (in silico docking) waarvan de resultaten (nog) niet zijn gepubliceerd. Er is weinig onderzoek naar de absorptie, de distributie, het metabolisme en de uitscheiding van oleuropeïne, maar we zien wel dat het erg snel gehydrolyseerd wordt waarbij hydroxytyrosol (HT) ontstaat [5].

De opname van calcium-ionen (Ca²⁺) door de mitochondriën

De mitochondriën van een cel zijn in staat om calcium-ionen (Ca²⁺) op te nemen tot in de matrix [6, 7]. Dat betekent dat Ca²⁺ twee membranen moet passeren; het buitenmembraan en het binnenmembraan. De opname van Ca²⁺ door het buitenmembraan tot in de tussenmembraanruimte van het mitochondrium gaat relatief eenvoudig en gebeurt via het eiwit ‘voltage dependent anion chanal‘ (VDAC’s). Dit zijn de meest voorkomende eiwitten in het buitenmembraan van mitochondriën en reguleren de opname van ionen (waaronder Ca²⁺) en kleine wateroplosbare metabolieten [8]. De opname van calcium door het binnenmembraan tot in de matrix van het mitochondrium gebeurt voornamelijk via het sterk specifieke eiwit ‘mitochondrial calcium uniporter‘ (MCU) dat zich in het binnenmembraan van het mitochondrium bevindt. Het reguleert de hoeveelheid Ca²⁺ in de mitochondriën [9]. Het calcium is afkomstig van het endoplasmatisch/sarcoplasmatisch reticulum dat daar in blaasjes opgeslagen ligt, maar na het ontvangen van een actiepotentiaal wordt vrijgegeven. Het vrijgegeven Ca²⁺ kom in het cytosol terecht waar het bindt aan troponine waardoor er spiercontractie kan plaatsvinden (zie figuur 2). De mitochondriën spelen daar geen rol bij. De mitochondriën spelen wel een rol bij het leveren van ATP dat samen met Ca²⁺ nodig is voor spiercontractie.

Er zijn overigens  aanwijzingen dat oleuropeïne bepaalde calciumkanalen in het celmembraan onderdrukt in onder andere hart- en skeletspiercellen [10, 11]. Hierdoor wordt de instroom van Ca²⁺ in het cytosol juist verminderen wat een bloeddrukverlagend effect kan verklaren.

Het effect van calcium-ionen (Ca²⁺) in het mitocondrium

Het Ca²⁺ in de matrix van het mitochondrium stimuleert de activiteit van drie enzymen (dehydrogenases), te weten (zie figuur 3) [6, 7]:

• Pyruvaatdehydrogenase, zet pyruvaat (eindproduct van de glycolyse) om in acetyl-CoA en CO₂ waarbij NADH en H⁺ ontstaan
• Isocitraatdehydrogenase, zet isocitraat om in α-ketoglutaraat en CO₂ waarbij NADH en H⁺ ontstaan
• α-ketoglutaraatdehydrogenase, zet α-ketoglutaraat om in succinyl-CoA en CO₂ waarbij NADH en H⁺ ontstaan

Dehydrogenasen zijn enzymen die waterstof-ionen (energie) van het substraat naar een elektronenacceptor overbrengen. Voorbeelden van elektronenacceptoren zijn ‘nicotinamide adenine dinucleotide’ (NAD⁺ of NADH), ‘nicotinamide adenine dinucleotide fosfaat‘ (NADP⁺ of NADPH), ‘flavine adenine dinucleotide‘ (FAD of FADH₂) en ‘flavine-mononucleotide‘ (FMN).

Een teveel aan Ca²⁺ in het mitochondrium leidt tot celdood (apoptose). Er worden dan meer ‘reactive oxygen species‘ (ROS) geproduceerd en het ‘permeability transition pore‘ (PTP) gaat open wat tot wegvallen van het membraanpotentiaal en zwelling leidt.

De drie enzymen stimuleren de oxidatieve decarboxylering en de citroenzuurcyclus. Dat zijn processen in het energiemetabolisme die in de mitochondriën plaatsvinden. Het leidt tot een toename van de elektronendragers NADH en FADH₂ die nodig zijn om later in de elektronentransportketen ATP te kunnen vormen. Het zijn de snelheidsbeperkende enzymen zijn als het gaat om de productie van ATP uit de brandstoffen glucose en vetzuren [12]. Er vindt ook negatieve terugkoppeling plaats wanneer de concentratie ATP in de cel stijgt. ATP remt bijvoorbeeld:

• De glycolyse (glucose omzetten in pyruvaat) door het remmen van het enzym fosfofructokinase.
• De decarboxylering (pyruvaat omzetten in acetyl CoA) door het remmen van  het enzym pyruvaatdehydrogenase.
• De citroenzuurcyclus (acetyl CoA omzetten in onder andere NADH en FADH₂ en CO₂) door het remmen van de enzymen isocitraatdehydrogenase en α-ketoglutaraatdehydrogenase.

Daarnaast heeft Ca²⁺ waarschijnlijk een stimulerend effect heeft op eiwitcomplexen die deel uitmaken van de elektronentransportketen en dus ook betrokken zijn bij de energievoorziening. Ze halen stapsgewijs elektronen uit de energiedragers NADH en FADH₂ waarbij waterstof-ionen (H⁺) over het binnenmembraan worden gepompt, waardoor er een gradiënt ontstaat dat gebruikt wordt om met behulp van het enzym ATP-synthase ATP te vormen (zie figuur 4). Dit ATP kan gebruikt worden voor onder andere spiercontractie.

Experiment in muizen

Bovenstaande processen leiden ertoe dat de productie van ATP in de cel toeneemt. En met meer ATP kun je meer lichamelijke inspanning leveren. In een muizenmodel is dat verder getest [13]. Ze hebben gewone muizen genomen en muizen zonder MCU. De mitochondriën van de muizen zonder MCU konden nauwelijks Ca²⁺ opnemen. Een interessante bevinding was dat er tussen beide soorten muizen geen verschil was in het basaalmetabolisme. Dat was anders bij het uitvoeren van zware (maximale) lichamelijke inspanningen zoals lopen op een steile loopband tot falen en een gripkracht-test tot falen (iso-centrische contractie) (zie figuur 5). De muizen zonder MCU presteerde minder. Het grootste effect werd gevonden wanneer de muizen zich moest optrekken (concentrische contractie) waarbij de spieren meer kracht moesten leveren [6].

“In contrast to basal oxygen consumption, the loss of MCU largely blocked the calcium-stimulated increase in oxygen consumption in isolated skeletal muscle mitochondria. However, only in skeletal muscle and under conditions of maximum work, was there a modest, but discernable physiological difference between WT and MCU-knockout mice. In this specific setting, compared with the WT mice, the MCU-knockout mice had reduced ability to generate maximal power.”

Dergelijke studies behoren tot fundamenteel onderzoek. Meer en een ander soort onderzoek is nodig om duidelijk te krijgen wat de betekenis hiervan is en of dat ook voor mensen geldt en op welke manieren dan.

Hoe kun je de activiteit van MCU beïnvloeden?

Door de activiteit van MCU te remmen of te stimuleren kun je het metabolisme van de cel beïnvloeden. Het meeste onderzoek op dat gebied is gedaan naar het remmen van MCU voor de behandeling van ziekten. Bij sommige ziektebeelden is er namelijk sprake een langdurige pathologische afgifte van Ca²⁺ door het endoplasmatisch/sarcoplasmatisch reticulum wat leidt tot opname en accumulatie  van calcium in de matrix van het mitochondrium. Dit leidt weer tot een verhoogde productie van ‘reactive oxygen species‘ (ROS), ATP-depletie en opening van het PTP-kanaal en uiteindelijk celdood (apoptose) [14]. Pre-klinisch onderzoek laat potentiële mogelijkheden zien, met name voor ruthenium red en Ru360. De resultaten van in vivo-onderzoek zijn echter nog niet zo duidelijk waardoor er nog geen therapeutische middelen beschikbaar zijn [15]:

“It is becoming increasingly clear that targeting mCa²⁺ might be a potential and valid strategic option not only for cancer therapy but also for the treatment of neurodegenerative diseases and CVD’s. In recent years, efforts have been made to decodify the mitochondrial calcium signaling network to develop selective inhibitors or regulators of calcium channels, exchangers and pumps. At the preclinical level, these strategies have demonstrated great potential, although major drawbacks have been reported when applied in vivo.”

Het idee van XTRACT is dat OLE de activiteit van MCU stimuleert voor een snellere ATP-productie en een toename van het uithoudingsvermogen. Bewijs daarvoor ontbreekt. Pre-klinisch onderzoek laat wel zien dat flavonoïden zoals kaempferol, quercetine genistine, genisteïne en daidzeïne MCU stimuleren [15, 16].

Verbeteren antioxidanten het uithoudingsvermogen?

Een andere invalshoek waarop OLE in theorie het uithoudingsvermogen zou kunnen verbeteren is door het wegvangen van reactieve zuurstofmoleculen (ROS). Tijdens het sporten neemt de hoeveelheid ROS is spiercellen toe. Een kleine toename heeft nuttige effecten, maar een teveel eraan wordt oxidatieve stress genoemd en is nadelig. Het wordt in verband gebracht met spierbeschadigingen, een verminderde spierfunctie en het kan spierherstel belemmeren. Oleuropeïne zou als antioxidant ROS kunnen wegvangen en oxidatieve stress voorkomen/verminderen en/of de sportprestaties verbeteren. Voor antioxidanten in het algemeen zijn daar geen sterke aanwijzingen voor [17]:

“Overall, there is a lack of supportive evidence for most compounds reviewed to recommend to athletes (Table 2). A lack of effects for some antioxidants reviewed might relate to their inability to exert direct and potent redox-modulating effects in vivo; while for others, evidence on performance-related outcomes and knowledge of their redox-modulating effects in vivo is currently scarce.”

Bovendien is niet uitgesloten dat hooggedoseerde supplementen met antioxidanten de sportprestaties doen verminderen [18, 19].

Verbeteren polyfenolen de sportprestaties?

Oleuropeïne is een polyfenol. In een meta-analyse uit 2017 is gekeken is naar het effect van polyfenolen (quercetine, resveratrol, catechines, artisjokblad-extract en druivensap) op de sportprestaties van gezonde mannen en vrouwen [20]. Uitkomsten zijn meegenomen die geconverteerd konden worden naar een ‘power-output‘. Daaronder vallen het procentueel verschil in prestatie tussen controle- en interventiegroep, de inspanningstijd tot vermoeidheid, de afgelegde afstand in een vooraf geselecteerde tijdsperiode, de tijd om een bepaalde afstand af te leggen (tijdrit), het maximaal vermogen en de anaërobe drempel. Studies waarin gekeken is naar de maximale zuurstofopname (VO_2max) zijn niet meegenomen, terwijl die wel iets zeggen over het uithoudingsvermogen. In de meta-analyse zijn 14 studies meegenomen die ≥7 dagen duurden met in totaal 348 deelnemers. De gemiddelde hoeveelheid polyfenolen was 688 mg/dag (± 478) en de duur was gemiddeld 31 dagen. Het meest onderzochte polyfenol was quercetine. Oleuropeïne maakte geen deel uit van de meta-analyse. Overall werd een bescheiden verbetering van de sportprestaties gevonden (MD 1,9; 95% CI: 0,40-3,39). Het grootste effect werd gevonden voor quercetine in een subanalyse (MD 2,82; 95% CI 2,05-3,58). De auteurs sluiten echter niet uit dat er sprake is van publicatie-bias wat betekent dat studies die geen effect hebben gevonden niet zijn gepubliceerd waardoor een vertekend beeld ontstaat.

Als mogelijk werkingsmechanisme geven de auteurs aan dat polyfenolen SIRT1 activeren, een eiwit dat PGC-1α activeert dat op zijn beurt de mitochondriale biogenese stimuleert. Ze merken wel op [20]:

“All the evidence surrounding mitochondrial biogenesis mechanism, however, has not been substantiated in human trials, so the authors can only speculate on this mechanism.”

Een ander werkingsmechanisme is mogelijk een verbeterde bloedvatfunctie en bloeddoorstroming. Als derde en minst waarschijnlijke werkingsmechanisme noemen de auteurs een toename van de vetoxidatie tijdens rust en/of inspanning. Het is een interessante meta-analyse, maar die kan niet gebruikt worden om de effectiviteit van XTRACT/OLE op het uithoudingsvermogen mee aan te tonen.

Verbeteren OLE of oleuropeïne het uithoudingsvermogen?

In de gebruiksvoorwaarden op nl.getxtract.co/terms-of-service staat (klik op screenshot voor een vergroting):

Het is dus nodig om andere informatiebronnen te raadplegen. Er zijn geen humane studies gepubliceerd waarin gekeken is naar het effect van OLE of oleuropeïne op het uithoudingsvermogen. Er is wel een publicatie van een experiment met muizen [21]. Daarnaast hebben twee onderzoekers van het onderzoeksteam van XTRACT een patent op hun naam staan waarin een in vitro-studie en een muizenexperiment naar spiervermoeidheid en uithoudingsvermogen beschreven worden [22]. Verder zijn er twee studies in uitvoering.

Muizenexperiment

Hierin is gekeken naar het effect van OLE op het uithoudingsvermogen op een loopband [21]. Als voorbereiding op het experiment werden alle muizen van 10 weken oud op een loopband gezet met een snelheid van 10 meter/min, 5 min per dag gedurende een week om ze te laten wennen aan het lopen op de loopband. Daarna werden ze gedurende 4 weken in twee groepen gedeeld:

• Standaard dieet
• Standaarddieet + OLE (Oleavita met ≥5% oleanolzuur en oleuropeïne)

Tijdens het experiment liepen de muizen twee keer per week op een loopband gedurende 10 minuten met een snelheid 10 meter/min. Na 5 weken werd er een uithoudingstest gedaan onder standaardcondities (21% O₂). Een week later werd dezelfde uithoudingstest gedaan, maar dan onder zuurstofarmere condities (16% O₂) (zie figuur 6). Tijdens de testen was de snelheid van de loopband 20 meter/min en stond het loopvlak in een hoek van 10°. Als uitkomst is er onder andere gekeken naar de tijd tot uitputting (gedefinieerd als wanneer muizen drie opeenvolgende keren niet terugkeerden naar de loopband van het rustplatform).

De duur tot uitputting onder zuurstofarme condities was in beide groepen aanzienlijk verminderd vergeleken met de standaard condities. De groep muizen die OLE kregen hielden het onder beide omstandigheden echter langer vol dan de controlegroep (zie figuur 7).

Opmerking
In de publicatie staat niet beschreven hoeveel OLE de muizen kregen. De auteurs geven wel aan dat niet duidelijk is welke componenten in OLE voor de resultaten verantwoordelijk zijn [21]:

“In this study, we investigated the effect of olive leaf extract by focusing on oleanolic acid and oleuropein contained in the olive leaf extract. However, olive leaf extract contains many other components. We did not examine the contribution of other components on the effects of olive leaf extract observed in the present study. Therefore, we need to examine the contribution of other components in future studies. “

Beschreven experimenten in een patent

Er is een patent dat door Nestlé is aangevraagd (US20220256888A1) en op naam staat van Umberto De Marchi, Marie Noelle Horcajad en Jèrôme Feige met de titel [22]:

“Compositions and methods using at least one of oleuropein or a metabolite thereof to treat or prevent muscle fatigue from exercise and/or for resistance to muscle fatigue from exercise.”

Daarnaast zijn er patenten op naam van De Marchi, Feige en Stuelsatz (Nestlè) die betrekking hebben op de combinatie van oleuropeïne met magnesium (WO2022180119A1) en vitamine B6 (WO2022180116A1) [23, 24]. Daarin is gekeken naar het effect op spiervermoeidheid en uithoudingsvermogen. Umberto De Marchi en Jèrôme Feige zitten in het onderzoeksteam van XTRACT. In het patent geven ze de volgende samenvatting [22]:

“A method of preventing or treating muscle fatigue from exercise and/or for resistance to muscle fatigue from exercise, the method including orally administering at least one of oleuropein or metabolite thereof to an individual before , during and / or after the exercise. A unit dosage form contains at least one of oleuropein or metabolite thereof in an amount effective for administration of the unit dosage form before , during and / or after exercise to thereby prevent or treat muscle fatigue from the exercise and/or for resistance to muscle fatigue from exercise. A method of making a composition for preventing or treating muscle fatigue from exercise and/or for resistance to muscle fatigue from exercise, the method including adding an effective amount of at least one of oleuropein or metabolite thereof to at least one ingredient selected from the group consisting of protein, carbohydrate, and fat. The exercise is preferably one or more of 1) resistance exercise, 2) anaerobic or repeated sprint – type exercise, or 3) endurance exercise.”

De onderbouwing die ze geven (examples) is gebaseerd op in vitro en dierstudies. Die zijn niet gepubliceerd, wat niet nodig is voor een patent, maar daardoor hebben die resultaten weinig bewijskracht. Een minimale eis om een studie serieus te nemen is dat de resultaten zijn gepubliceerd in een peer reviewed journal. In het patent zijn wel twee referenties opgenomen [16, 25], maar geen van beide betreft de experimenten die in het patent als onderbouwing worden aangehaald. Eén referentie gaat over het activeren van MCU door flavonoïden [16], maar daar behoort oleuropeïne niet toe.

In de experimenten (examples) is onder andere gekeken naar spiervermoeidheid (in vitro) en uithoudingsvermogen bij maximale inspanning bij muizen (in vivo). De beschrijving ervan is summier waardoor bepaalde informatie ontbreekt.

Spiervermoeidheid
Hier is gekeken naar het acute effect van oleuropeïne op spiervermoeidheid bij gezonde volwassen muizen. Dit werd gedaan door een spier in de kuiten (extensor digitorum longus) van pees tot pees te ontleden en tussen een krachtmeter te zetten in een kleine kamer waarin een zuurstofrijke oplossing van onder andere natrium, kalium, chloride, calcium, magnesiumsulfaat, bicarbonaat, fosfaat en glucose (Krebs-Henseleit-oplossing) continu circuleerde bij een temperatuur van 25°C. De lengte van de spier werd vergroot totdat de krachtontwikkeling tijdens een 90 Hz-stimulatie maximaal was. Vervolgens werd oleuropeïne aan het medium toegevoegd in een eindconcentratie van 10 µmol/l na meting van de eerste kracht-frequentierelatie. Tot een uur na toevoeging ervan werd elke 10 minuten de kracht-frequentie bepaald. Na een uur werd het vermoeidheidsprotocol toegepast, dat bestond uit 120 snel op elkaar volgende contracties (100 Hz) met een duur van 300 ms die elke seconde werden herhaald. Vermoeidheid werd bepaald als de krachtvermindering ten opzichte van de kracht bij aanvang.

In een figuur is te zien dat met oleuropeïne geïncubeerde spieren een langzamere krachtvermindering vertoonden tijdens vermoeidheid dan in controlespieren, wat wijst op een verhoogde weerstand tegen vermoeidheid (zie figuur 8).

Opmerking
Mogelijk is op deze in vitro-studie het advies gebaseerd om een shotje XTRACT een uur voor de inspanning te nemen.

Uithoudingsvermogen
Hier is gekeken is naar het chronische effect van oleuropeïne op het uithoudingsvermogen bij jonge en oude muizen. De muizen kregen gedurende 4 weken oleuropeïne (20 mg oleuropeïne/kg/dag) of een chow-dieet. Het experiment zag er verder als volgt uit:

• Dag 1: 5 minuten hardlopen op een loopband met een snelheid van 8 meter/min.
• Dag 2: 5 minuten hardlopen op een loopband met een snelheid van 8 meter/min, gevolgd door 5 minuten hardlopen met een snelheid van 10 meter/min.
• Dag 3: 10 minuten hardlopen op een loopband met een snelheid van 10 meter/min. Daarna werd de snelheid iedere 5 minuten met 2 meter/min versneld, tot uitputting toe (gedefinieerd als het punt waarop de muizen meer dan 5 seconden een elektrische
  schok kregen zonder het hardlopen te hervatten).

In twee figuren is te zien dat zowel de jonge als de oude muizen die oleuropeïne kregen langer konden rennen dan de muizen die dat niet kregen (zie figuren 9A en 9B).

Opmerking
De muizen kregen 20 mg oleuropeïne per kg per dag. Op basis van lichaamsoppervlak zou dat voor een persoon van 70 kg overeenkomen met ongeveer 115 mg oleuropeïne per dag [26]. Dat komt aardig overeen met een shotje XTRACT.

Conclusie
Er kan niet anders dan geconcludeerd worden dat er onvoldoende bewijs is dat XTRACT bij mensen het uithoudingsvermogen verbetert. Binnen de wetenschap is oleuropeïne een interessant molecuul, maar dat betreft met name pre-klinisch onderzoek. De bewijskracht daarvan is onvoldoende om er commerciële gezondheidsclaims op te baseren.

Update 7 maart 2023
De beschreven experimenten zijn inmiddels gepubliceerd in een preprint (zie link)

Studies in uitvoering

Er zijn momenteel twee studies in uitvoering, maar die zullen weinig informatie geven over het effect op het uithoudingsvermogen. Het zijn verkennende studies. Er wordt namelijk niet gekeken naar bijvoorbeeld de tijdsduur waarbinnen een afstand gelopen wordt of naar de de afstand die binnen een bepaalde tijd gefietst wordt. In de studies wordt naar mechanismes gekeken die daartoe zouden kunnen leiden:

Oleuropeïne ⇒ mitochondriaal Ca²⁺ instroom ↑ ⇒ pyruvaatdehydrogenase (PDH) ↑ ⇒ spiervermoeidheid ↓

Oleuropein and Muscle Energy Metabolism
In een parallel-RCT zijn 45 gezonde volwassen mannen (50-70 jaar) gedurende 36 dagen in twee groepen verdeeld (NCT05217433) [27]:

• 250 mg OLE (100 mg oleuropeïne)
• Placebo

Primaire uitkomstmaten zijn a) activatie van PDH, b) zuurstofverbruik en c) vermoeidheid.

De studie, die wordt uitgevoerd door een team van prof. dr. Luc van Loon (hoogleraar bewegingswetenschappen, Maastricht University Medical Centre+), is 4 november 2021 gestart en de verwachting is dat de studie 1 september 2023 is afgerond.

Combined Effect of Exercise Intensity With Nutritional Supplementation on Skeletal Muscle Function (NUTSPORT)
Het hoofddoel van deze crossover RCT is het achterhalen van de effectiviteit van OLE gecombineerd met een specifieke trainingssessie op PDH-activering (evenals andere eiwitexpressies) en door inspanning veroorzaakte spiervermoeidheid (NCT05350566) [28]. Daarvoor zijn 30 gezonde volwassen mannen (18-40 jaar) in twee groepen verdeeld:

• Sprint intervaltraining: 6 x 30 seconden sprinten op een fietsergometer met 4 minuten rust tussen de sprints
  • 250 mg OLE
  • Placebo
• Matig intensieve training: 60 minuten fietsen op 50% VO₂max
  • 250 mg OLE
  • Placebo

Primaire uitkostmaten zijn a) PDH-defosforylering (eiwit dat betrokken is bij het skeletspiermetabolisme), b) de expressie van OXPHOS-eiwitten (eiwit dat gebruikt wordt als marker voor oxidatieve fosforylering complexen) en c) de expressie van MCU-eiwit (eiwit dat betrokken is bij de instroom van Ca²⁺ in het mitochondrium). De studie is 7 juni 2022 gestart en de verwachting is dat de studie 31 december 2024 is afgerond.

Onderbouwing van de gezondheidsclaims door de fabrikant

De fabrikant geeft aan dat XTRACT het resultaat is van meer dan 5 jaar onderzoek in Zwitserland [1]. Opmerkelijk is echter dat er geen studies zijn gepubliceerd waarin gekeken is naar het effect van OLE/oleuropeïne op het uithoudingsvermogen. Op de website van de fabrikant staat een pagina die gaat over ‘wetenschap‘, maar daar wordt niet verwezen naar wetenschappelijke studies [3]. In een e-mail heb ik op 24 en 27 oktober 2022 de volgende vragen gesteld:

1. Waar ik benieuwd naar ben is welke studies laten zien dat XTRACT/OLE/oleuropeïne het uithoudingsvermogen verbetert. Kunnen jullie aangeven welke studies dat zijn? Met name ben ik geïnteresseerd in humane studies.
2. Is de claim dat XTRACT het uithoudingsvermogen verbetert gebaseerd op de experimenten (example 8) die in patentnummer US 2022/0256888 A1 van De Marchi et al zijn beschreven en op de studie van Mikami et al?
3. Welke studie laat zien dat oleuropeïne aan het mitochondriale membraan hecht en (via het transmembraaneiwit MCU?) de calciuminstroom stimuleert?
4. Op welke studie is de figuur op jullie website gebaseerd? En welke uitkomstmaat hoort er op de y-as te staan?

Justin Howard (interim CEO, Xtract) gaf op 23 november 2022 een reactie die op het volgende neerkwam:

Antwoord op mijn eerste en tweede vraag
Wat betreft mijn eerste twee vragen zouden verschillende soorten van bewijs laten zien dat oleuropeïne a) via MCU de mitochondriale opname van calcium verhogen in menselijke spiercellen, b) het metabolisme stimuleert via PDH en zuurstof en c) de weerstand tegen vermoeidheid verhoogt in ex vivo contractie-testen en de duurtrainingsprestaties in preklinische modellen.

Het mitochondriale calcium/MCU-mechanisme in skeletspieren zou een relatie hebben met aanpassingen aan lichaamsbeweging bij mensen (Zanou et al., Nature Communications 2021) en er zijn klinische onderzoeken bij mensen aan de gang om dat te bevestigen (Clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT05350566 en Clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT05217433). Deze resultaten zijn echter nog niet gepubliceerd, maar zijn gepresenteerd op de volgende internationale conferenties:

• • Dr. Jerome Feige: Targeting skeletal muscle bioenergetics & aging through mitochondrial calcium. International Conference on Muscle Wasting: Home
    13 september 2022, Ascona, Zwitserland
  • Dr. Jerome Feige: Targeting skeletal muscle bioenergetics & aging through mitochondrial calcium. Myology & MitoNice conference, https://myology2022.org/
    15 september, 2022, Nice, Frankrijk
  • Dr. Umbeto DeMarchi: The Natural MCU Activator Oleuropein Increases Skeletal Muscle Mitochondrial Energy Metabolism and Performance. Targeting Mitochondria conference, Home – World Mitochondria Society
    26-28 oktober 2022, Berlijn, Duitland

Antwoord op mijn derde vraag
Wat betreft mijn derde vraag gaf hij aan dat dit deel uitmaakt van een manuscript dat wordt momenteel wordt beoordeeld en gepresenteerd is op internationale conferenties. Daar zou middels scheikundige computerberekeningen (in silico docking) zijn aangetoond dat oleuropeïne kan binden aan een subeenheid van het MCU-complex en tijdens contractie de mitochondriale maar niet de cytoplasmatische calciuminstroom kan activeren. Belangrijk is dat alle voordelen van oleuropeïne verloren gaan wanneer MCU wordt geremd, wat zou aantonen dat de binding aan het MCU-complex deze voordelen medieert.

Antwoord op mijn vierde vraag
Wat betreft mijn vierde vraag zou die figuur bedoeld zijn om consumenten te helpen begrijpen hoe het product werkt. Het bewijs waarnaar hierboven wordt verwezen, zou aantonen dat oleupopeïne de mitochondriën gedurende ten minste 6 uur activeert.

De reactie laat zien dat het onderzoek naar het effect van oleuropeïne op het uithoudingsvermogen nog in de kinderschoenen staat. Er is met name naar tussenliggende uitkomsten gekeken die niets of weinig over het uithoudingsvermogen als hard eindpunt zeggen. En dat is toch wat geclaimd wordt:

“Slechts één shot zorgt voor een uithoudingsvermogenboost van meer dan zes uur, zodat u langer en harder dan ooit kunt trainen.”

“XTRACT brengt je natuurlijke uithoudingsvermogen naar het volgende niveau, zodat je door prestatieplateaus heen kan stoten en je beste prestaties kan overtreffen.”

Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld cafeïne waarin daadwerkelijk gevonden wordt dat het aerobe uithoudingsvermogen erdoor verbeterd [29]:

“Caffeine has consistently been shown to improve endurance by 2–4% across dozens of studies using doses of 3–6 mg/kg body mass [13, 195, 205,206,207]. Accordingly, caffeine is one of the most prominent ergogenic aids and is used by athletes and active individuals in a wide variety of sports and activities involving aerobic endurance. Caffeine has been shown to benefit several endurance-type sports including cycling [60, 206, 208], running [91, 209, 210] cross-country skiing [211] and swimming [212].”

Als reactie daarop heb ik gevraagd:

• Waar kan ik vinden dat oleuropeïne gedurende zes uur het uithoudingsvermogen verbetert (de mitochondriën activeert).
• Welke maat moet op de y-as staan voor een juist begrip van de grafiek? Wat is er precies verbeterd gedurende 6+ uur?
• Is activatie van de mitochondriën hetzelfde als een verbeterd uithoudingsvermogen?

Daar is echter nooit een antwoord op gekomen.

Opmerking

Op 24 november 2022 heb ik Justin Howard dit artikel toegestuurd met de vraag of hij daarop wilde reageren (bij voorkeur voor 12 december 2022). Hij gaf aan dat dat mogelijk is. Op 6 december 2022 zou hij een afspraak hebben met dr. Jérôme Feige om hun reactie te bespreken. Op 8, 14 en 20 december 2022 heb ik hem gemaild met de vraag hoe het zit met hun reactie, maar daar is niet meer op gereageerd.

 

Mogen de gezondheidsclaims gemaakt worden?

Het verbeteren van het uithoudingsvermogen is een gezondheidsclaim. De EFSA heeft namelijk geoordeeld dat een toename van het aerobe uithoudingsvermogen een gunstig fysiologisch effect is [30]:

“The Panel considers that an increase in endurance performance is a beneficial physiological effect”

Voor het maken van gezondheidsclaims in commerciële mededelingen is er Europese regelgeving. Die regels zijn vastgelegd in de Europese claimsverordening (EU 1924/2006) [31]. Die regels zijn bedoeld om misleiding van de consument te voorkomen en om oneerlijke concurrentie tegen te gaan. Een gezondheidsclaim moet door de Europese Commissie zijn goedgekeurd (geautoriseerd). Dat betekend dat er voldoende wetenschappelijk bewijs moet zijn dat het geclaimde effect bij de gebruiker zal optreden. Een uitzondering is er voor gezondheidsclaims die wel ter beoordeling zijn ingediend, maar die nog op de wachtlijst staan om geautoriseerd te worden (on hold). Dan gaat het met name over kruiden. Onder bepaalde voorwaarden mogen die gezondheidsclaims nog gemaakt worden.

Voor OLE/oleuropeïne is er geen geautoriseerde gezondheidsclaim, noch een ingediende gezondheidsclaim met een on hold-status. Dat geldt ook voor vitamine B6, vitamine C en magnesium met betrekking tot het verbeteren van het uithoudingsvermogen. Dat betekent dat in commerciële mededelingen niet geclaimd mag worden dat XTRACT het het uithoudingsvermogen verbetert. Voor cafeïne zijn dergelijke gezondheidsclaims wel goedgekeurd [30]:

• “A cause and effect relationship has been established between the consumption of caffeine and an increasein endurance performance.”
• “A cause and effect relationship has been established between the consumption of caffeine and an increase in endurance capacity.”
• “A cause and effect relationship has been established between the consumption of caffeine and a reduction in the rated perceived exertion/effort during exercise.“