Bij miljoenen mensen wereldwijd bestaat de overtuiging dat melk slijmvorming veroorzaakt in de mondholte en luchtwegen. Deze slijmvorming zou met name bij verkoudheid, griep en astma tot klachten leiden. Hierdoor komt het regelmatig voor dat mensen om die reden geen melk drinken. De vraag is of dat vermeende ongunstige effect van melk ook onderbouwd kan worden of dat er misschien iets anders speelt.

EVA_zuivel_slijm

   Bron: Energieke Vrouwen Acedemie [1].

De-nadelen-van-zuivel-1

   Bron: Annemiemestdagh.com [2].

Wat is slijm?

Het is normaal dat de binnenkant van de luchtwegen bedekt is met een laagje slijm. Speciale cellen zijn hiervoor verantwoordelijk en produceren continu slijm. Dit slijm zorgt ervoor dat de luchtwegen niet uitdrogen en dat pathogene bacteriën en virussen het lichaam niet kunnen binnendringen. Het slijm bevat zelfs witte bloedcellen die ziekteverwekkers ter plekke onschadelijk maken. Kleine trilhaartjes transporteren het slijm ongemerkt richting de keel, waarna het meestal gewoon wordt doorgeslikt. Teveel slijm vernauwt de luchtwegen en zorgt voor klachten. Het lichaam probeert het overtollige slijm kwijt te raken door te hoesten en de keel te schrapen.

Ontstaan van de gedachte

Al in de 12e eeuw is er door een Joodse arts over de relatie tussen melk en het verergeren van astma-klachten geschreven [3]. Ook de traditionele Chinese geneeskunst geeft aan dat melk de slijmproductie stimuleert en raad het gebruik ervan af [4]. Het extra slijm zou zich ophopen in de luchtwegen en klachten veroorzaken.
Tegenwoordig is er ook een toenemend aantal mensen dat geen voorstander is van melk en de consumptie ervan afraad. Het zou botontkalking veroorzaken en alleen geschikt zijn voor kalfjes en niet voor volwassen mensen. Het negatieve geluid over melk en slijmvorming wordt dan al snel  en zonder kritische blik overgenomen door die mensen.

Wat zegt de wetenschappelijke literatuur?

Wanneer gekeken wordt naar de wetenschappelijke literatuur is er geen bewijs dat melk slijmvorming veroorzaakt. Wel is te zien dat mensen die geloven dat melk slijmvorming veroorzaakt, vaker slijmvorming en klachten ervaren na het drinken van melk, dan mensen die daar niet in geloven [5]. Er speelt dus een factor mee die onafhankelijk is van melk. Om dit verder te onderzoeken zijn er een paar gerandomiseerde studies uitgevoerd [6-11]. Eén daarvan is de Australische studie van Pinnock CB, et al uit 1993 [4]. Hierin kregen 169 deelnemers koemelk te drinken of een sojadrank. Aan beide drankjes was cacao en munt toegevoegd waardoor ze niet van elkaar te onderscheiden waren. Na het drinken van deze drankjes is er na vijf minuten, vier uur en de volgende dag bij het ontbijt gekeken naar veertien indicatoren van slijmvorming. Daaruit is gebleken dat de deelnemers die geloofden dat melk slijmvorming veroorzaakt meer klachten rapporteerden na het drinken van beide drankjes dan de deelnemers die daar niet in geloofden. Er was echter geen verschil tussen de sojadrank en de koemelk. Dat duidt erop dat de ervaring van slijmvorming na melkconsumptie op suggestie berust.

Naast het effect op slijmvorming is er ook onderzoek gedaan naar melkconsumptie en het effect op astma-klachten. De slijmvorming zou deze klachten namelijk verergeren. Een aantal studies zijn hiernaar gedaan en die vonden geen bewijs dat melk astma-klachten uitlokt of verergert [7-10].

Om te kijken wat melk doet bij mensen met de griep zijn deelnemers in een studie bewust besmet met een verkoudheidsvirus (rhinovirus 2) [11]. Melkconsumptie liet echter geen verband zien met klachten van de bovenste en onderste luchtwegen en de hoeveelheid slijmerig vocht die uit de neus kwam (loopneus).

Hypothese: Zorgt een eiwit in melk voor slijmvorming?

In 2010 is er in het tijdschrift Medical Hypotheses een artikel verschenen waarin de hypothese wordt opgeworpen dat niet alle soorten melk hetzelfde zijn [12]. In bepaalde soorten melk zou het eiwit β-casomorphin-7 (β-CM-7) zitten. Wanneer dit eiwit door de darmen heen lekt en in de bloedbaan komt zou het de slijmproducerende cellen in het spijsverteringskanaal stimuleren. Dit is in ieder geval gevonden in enkele studies met dierlijke en menselijke cellijnen (in vitro) [13]. Dergelijke slijmproducerende cellen bevinden zich ook in de luchtwegen.  Met name mensen met chronische longproblemen zouden hier gevoelig voor zijn. Het blad Medical Hypotheses brengt, zoals de naam al aangeeft, hypothesen uit de medische wereld die per definitie niet bewezen zijn. Dat geldt ook voor de hypothese dat het β-CM-7 eiwit in melk slijmvorming veroorzaakt, wat de auteurs ook aangeven:

“However, no studies have examined the relationship between the specific composition of milk consumed with respect to mucus production and asthma.”

Mogelijke verklaring

Een mogelijke verklaring voor de slijmvorming die sommige mensen ervaren is dat een emulsie zoals die van melk een mix vormt met het speeksel in de mond die hetzelfde sensorisch gevoel geeft als dat van slijm. Wel met het verschil dat deze mix de luchtwegen niet vernauwt en onschuldig is bij verkoudheid en astma.

Praktisch advies

Wanneer mensen ervan overtuigd zijn dat melk slijmvorming veroorzaakt en zich geruster of beter voelen wanneer ze deze weglaten is dat natuurlijk geen probleem. Wel moet in de gaten gehouden worden dat de voeding volwaardig blijft.
Mochten de klachten langdurig zijn, kan het nuttig zijn om melk te herintroduceren. Zeker wanneer de calcium-inname te laag is. Maar dat melk slijmvorming veroorzaakt is niet wetenschappelijk aangetoond.

 Referenties

  1. Energiekevrouwenacademie.nl/joris-driepinter-heeft-flinke-botontkalking-en-een-snotneus/
  2. Annemiemestdagh.com/pdf/De-nadelen-van-zuivel.pdf (gebroken link)
  3. Rosner F. Moses Maimonides’ Treatise on Asthma. J Asthma. 1984;21(2):119-29.
  4. Thiara G, Goldman RD. Milk consumption and mucus production in children with asthma. Can Fam Physician. 2012 Feb;58(2):165-6.
  5. Arney WK, Pinnock CB. The milk mucus belief: sensations associated with the belief and characteristics of believers. Appetite. 1993 Feb;20(1):53-60.
  6. Pinnock CB, Arney WK. The milk-mucus belief: sensory analysis comparing cow’s milk and a soy placebo. Appetite. 1993 Feb;20(1):61-70.
  7. Wüthrich B, Schmid A, Walther B, Sieber R. Milk consumption does not lead to mucus production or occurrence of asthma. Am Coll Nutr. 2005 Dec;24(6 Suppl):547S-55S.
  8. Nguyen MT. Effect of cow milk on pulmonary function in atopic asthmatic patients. Ann Allergy Asthma Immunol. 1997.
  9. Haas F, Bishop MC, Salazar-Schicchi J, Axen KV, Lieberman D, Axen K. Effect of milk ingestion on pulmonary function in healthy and asthmatic subjects. J Asthma. 1991;28(5):349–55.
  10. Woods RK, Weiner JM, Abramson M, Thien F, Walters EH. Do dairy products induce bronchoconstriction in adults with asthma? J Allergy Clin Immunol. 1998;101(1 Pt 1):45–50.
  11. Pinnock CB, Graham NM, Mylvaganam A, Douglas RM. Relationship between milk intake and mucus production in adult volunteers challenged with rhinovirus-2. Am Rev Respir Dis. 1990 Feb;141(2):352-6.
  12. Bartley J1, McGlashan SR. Does milk increase mucus production? Med Hypotheses. 2010 Apr;74(4):732-4.
  13. Zoghbi S, Trompette A, Claustre J, El Homsi M, Garzón J, Jourdan G, Scoazec JY, Plaisancié P. beta-Casomorphin-7 regulates the secretion and expression of gastrointestinal mucins through a mu-opioid pathway. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2006 Jun;290(6):G1105-13.