Kan voeding en/of beweging zwangerschapsdiabetes voorkomen?

Voeding en beweging zijn belangrijke factoren die invloed hebben op het voorkomen  van diabetes mellitus type II [1]. Ook mensen mét diabetes mellitus type II hebben baat bij voedingsaanpassingen en lichaamsbeweging [2]. Verschillende risicofactoren voor hart- en vaatziekten nemen af en het gebruik van medicijnen kan worden verminderd. Kunnen voeding en beweging ook zwangerschapsdiabetes voorkomen?

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke vorm van diabetes mellitus tijdens de zwangerschap die ontstaat door hormonale veranderingen. Tijdens een zwangerschap is het normaal dat de insulinegevoeligheid afneemt. Daarvoor zorgen hormonen die door de placenta worden aangemaakt (oestrogeen, progesteron, cortisol, placenta lactogeen, prolactine en groeihormoon). Hierdoor komt er meer glucose beschikbaar voor het ongeboren kind, wat belangrijk is voor de groei en ontwikkeling. Het gevolg van deze afgenomen insulinegevoeligheid is dat de bloedglucosespiegel stijgt. Het lichaam reageert hierop door meer insuline aan te maken.

Bij zwangerschapsdiabetes zijn er problemen bij het reguleren van de bloedglucosespiegel. De alvleesklier kan onvoldoende compenseren met het aanmaken van insuline waardoor de bloedglucosespiegel te hoog blijft. Deze hoge bloedglucosespiegel bereikt via de placenta ook het ongeboren kind, wat potentieel gevaarlijk is. Dit begint meestal tussen week 20 en 24 van de zwangerschap. Na de bevalling verdwijnt de zwangerschapsdiabetes meestal.

Tussen de 1-14% van zwangere vrouwen krijgt last van zwangerschapsdiabetes (afhankelijk van de studiepopulatie en de gebruikte diagnostische tests). Verschijnselen zijn dorst, veel plassen en dat het ongeboren kind groot is voor de duur van de zwangerschap. Obesitas, een oudere leeftijd, zwangerschapsdiabetes tijdens een vorige zwangerschap en een familiegeschiedenis van diabetes mellitus type II verhogen het risico op het krijgen van zwangerschapsdiabetes.

Risico’s van zwangerschapsdiabetes

• Een grote baby met een hoog geboortegewicht waardoor verwondingen bij moeder en kind kunnen ontstaan (botbreuken, zenuwletsel).
• Langzame rijping van de longen en daardoor problemen met de ademhaling.
• Kans op hypoglycemie (lage bloedglucosespiegel) bij het kind vlak na de geboorte doordat het aanbod van glucose plotseling daalt.
• Een verhoogde kans op pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging) bij de moeder.
• Een verhoogde kans voor de moeder om in de toekomst diabetes mellitus type II te krijgen.

Behandeling

De behandeling van zwangerschapsdiabetes bestaat meestal uit het aanpassen van de voeding waardoor de bloedglucosespiegel binnen acceptabele grenzen blijft. Geeft dat onvoldoende resultaat dan kan overwogen worden om insuline te spuiten. Orale medicijnen die de bloedsuikerspiegel verlagen worden afgeraden omdat deze de placenta kunnen passeren. Wat het effect hiervan is op het kind is nog onduidelijk.

Preventie

De prevalentie van zwangerschapsdiabetes neemt wereldwijd toe. Het is daarom wenselijk om dit te voorkomen. Heeft voeding en/of lichaamsbeweging daar invloed op? Een aantal Cochrane reviews heeft daarnaar gekeken.

Voeding

In 2011 is er een Cochrane review verschenen waarin gekeken is naar het effect van voedingsaanpassingen op het voorkomen van zwangerschapsdiabetes [3].

Op basis van slechts drie gerandomiseerde studies bleek niet overtuigend dat voedingsinterventies (vezelrijk, en een voeding met een lage of hoge glycemische index) het risico op zwangerschapsdiabetes verminderden. Slechts twee studies hebben een hoge glycemische voeding vergeleken met een lage glycemische voeding. In één studie ontwikkelde geen enkele deelnemer zwangerschapsdiabetes. In de andere studie, met 62 deelnemers, kreeg één deelnemer zwangerschapsdiabetes (uit de hoog glycemische voeding groep). De mogelijkheid dat een laag glycemische voeding effectief is sloten de auteurs echter niet uit door gunstige effecten op andere uitkomstmaten.

Resultaten

• Lage versus hoge glycemische index voeding en effect op orale glucose tolerantietest
• Lage versus hoge glycemische index voeding en effect op nuchtere bloedglucosespeiegel
• Vezelrijk versus normaal voedingsadvies en effect op nuchtere bloedglucosespiegel

Beweging

In 2012 is er een Cochrane review verschenen waarin gekeken is naar het effect van lichaamsbeweging op het voorkomen van zwangerschapsdiabetes [4]. Op basis van vijf gerandomiseerde studies bleek dat beweeginterventies (onder andere aerobics, fietsen op de hometrainer, krachttraining) het risico op zwangerschapsdiabetes niet verminderen. Grotere en goed opgezette studies zijn nodig om dit beter te onderzoeken.

Resultaten

• Beweeginterventies versus normale behandeling en effect op zwangerschapsdiabetes

Voeding + beweging

Een recente Cochrane review heeft nu gekeken naar het effect van een combinatie van voedings- en beweeginterventies op de preventie van zwangerschapsdiabetes [5]. Hiervoor werden 13 gerandomiseerde studies meegenomen met in totaal 4.983 vrouwen. Uit de resultaten blijkt dat de combinatie van voedings- en beweeginterventies het risico op zwangerschapsdiabetes niet verminderden (RR: 0.92, 95% CI 0.68 – 1.23). Ook was er geen verschil gevonden in geboorten met een keizersnede (RR 0.92, 95% CI 0.83 – 1.01). Wel werd een verlaagt risico op vroeggeboorten gevonden (RR 0.71, 95% CI 0.55 – 0.93) en was de gewichtstoename minder groot.

Resultaten

• Gecombineerde voedings- en beweeginterventies versus controle en effect op  zwangerschapsdiabetes

 Opmerkingen

• Momenteel zijn er 16 nieuwe studies in uitvoering waarin gekeken wordt naar het effect van een combinatie van voedings- en beweeginterventies op het voorkomen van zwangerschapsdiabetes. De resultaten daarvan zullen worden meegenomen in een volgende update van de Cochrane-review.
• De kwaliteit van de verschillende studies wisselde net als het soort interventies, de karakteristieken van de deelnemers en de gehanteerde definities van de uitkomstmaten.
• De interventies zijn begonnen tijdens de zwangerschap en hebben daardoor een beperkte duur. Relevant om te weten is het risico op zwangerschapsdiabetes bij vrouwen die ook voor de zwangerschap ‘gezond’ eten en voldoende bewegen. Mogelijk wordt dan wel een gunstig effect gevonden.

 Referenties

1. Aguiar EJ, Morgan PJ, Collins CE, Plotnikoff RC, Callister R. Efficacy of interventions that include diet, aerobic and resistance training components for type 2 diabetes prevention: a systematic review with meta-analysis. Int J Behav Nutr Phys Act. 2014 Jan 15;11:2.
2. Chen L, Pei JH, Kuang J, Chen HM, Chen Z, Li ZW, Yang HZ. Effect of lifestyle intervention in patients with type 2 diabetes: a meta-analysis. Metabolism. 2015 Feb;64(2):338-47.
3. Tieu J, Crowther CA, Middleton P. Dietary advice in pregnancy for preventing gestational diabetes mellitus. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 2. Art. No.: CD006674.
4. Han S, Middleton P, Crowther CA. Exercise for pregnant women for preventing gestational diabetes mellitus. CochraneDatabase of Systematic Reviews 2012, Issue 7. Art. No.: CD009021.
5. Bain E,CraneM,Tieu J,Han S,CrowtherCA,Middleton P. Diet and exercise interventions for preventing gestational diabetes mellitus. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 4. Art. No.: CD010443.

[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]