Het eten en drinken van zuivelproducten lijkt het risico op hart- en vaatziekten niet te verhogen [1, 2]. Het lijkt eerder ertegen te beschermen [3, 4]. Wel wordt er in de adviezen onderscheid gemaakt in het vetpercentage van de zuivelproducten. Gezondheidsorganisaties als het Voedingscentrum adviseren bijvoorbeeld om bij voorkeur te kiezen voor magere melk. Als middenweg kun je halfvolle melk drinken en bij uitzondering volle melk [5]. Wat is het bewijs daarvoor?

melkproducten_voedingscentrum

Gedeelte uit de Keuzetabel van het Voedingscentrum [6].

 

Achterliggende gedachte

De achterliggende gedachte hiervan is dat volle melk meer verzadigde vetten bevat (60% van het melkvet) die het ‘slechte’ LDL-cholesterol verhogen en daarmee het risico op hart- en vaatziekten [7]:
Het vet in melk bevat wel veel verzadigde vetten. Dit vergroot het risico op hart- en vaatziekten. Eet je magere melkproducten, dan krijg je niet teveel verzadigde vetten binnen.
Laten we stap voor stap eens doornemen waarom hier onvoldoende bewijzen voor zijn.

Stap 1 – Verzadigd vet en cholesterol

Het klopt inderdaad dat het verzadigd vet in melk het ‘slechte’ LDL-cholesterol laat stijgen [8]. Tegelijktijd stijgt echter ook het ‘goede’ HDL-cholesterol. Hierdoor blijft de verhouding tussen het totaal cholesterol en het HDL-cholesterol onveranderd. Dit is belangrijk om te vermelden omdat deze verhouding wordt gezien als een belangrijkere risicofactor voor hart- en vaatziekten dan alleen het LDL-cholesterol [9]. Nederlandse onderzoekers die dit hebben onderzocht schreven in een overzichtsartikel zelfs dat het vervangen van melkvet door koolhydraten de verhouding tussen het totaal cholesterol en het HDL-cholesterol zal verhogen (ongunstig)*.

Daar kan nog bij opgemerkt worden dat ook de visvetzuren (EPA en DHA) het totaal- en LDL-cholesterol verhogen [10]. Toch wordt het eten van vis aanbevolen. Een stijging van het LDL-cholesterol is dus niet doorslaggevend om een voedingsmiddel in de categorie: “bij uitzondering” te plaatsen. Waarom gebeurt dit wel bij melk? Het verzadigd vet in melk heeft immers niet perse een negatieve invloed op het cholesterolprofiel.

Stap 2 – Verzadigd vet en hart- en vaatziekten

Het effect van verzadigd vet op het cholesterolgehalte is slechts een tussenliggende uitkomstmaat. Betrouwbaarder is het om te kijken naar het directe effect van verzadigd vet op hart- en vaatziekten. Dat gezegd hebbende is het interessant om te constateren dat de wetenschappelijke literatuur niet laat zien dat verzadigd vet het risico op hart- en vaatziekten verhoogt [11-13].

Stap 3 – Volle- versus magere melk

Verzadigd vet is niet hetzelfde als melkvet. Melkvet bevat namelijk vetzuren die mogelijk een gunstig effect hebben op hart- en vaatziekten. Betrouwbaarder is het dan ook om te kijken naar de directe verschillen tussen magere- en volle zuivelproducten. Loop je een hoger risico op hartproblemen wanneer je volle zuivelproducten eet en drinkt in plaats van magere? De resultaten uit observationeel onderzoek laten dat niet éénduidig zien [4, 14]. Ook uit de meer betrouwbare experimentele onderzoeken blijkt niet dat magere zuivelproducten gunstiger zijn voor het hart [15].

Nu zijn er altijd wel kanttekeningen bij voedingsonderzoek te plaatsen, maar een gegeven is dat een duidelijk aantoonbaar verschil tussen magere- en volle zuivelproducten ontbreekt. Waarom dan het ene wel adviseren en het andere niet?

Conclusie

Het breed gedragen advies om volle zuivelproducten bij uitzondering te eten/drinken is gebaseerd op de aanwezigheid van verzadigde vetten die het ‘gevaarlijke‘ LDL-cholesterol laten stijgen. Vervolgens zou dit LDL-cholesterol het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Deze verklaring is echter onvolledig en gaat samen met veel onzekerheden. Meer duidelijkheid krijgen we door volle zuivelproducten te vergelijken met de magere variant. Dit is regelmatig gebeurd en daaruit blijkt niet dat volle zuivelproducten ongunstiger zijn voor het hart dan de magere variant. Het wordt tijd om volle melk in ere te herstellen en de aandacht te geven die het verdient. Vind je volle melk lekker, geniet er dan van en voel je niet schuldig.

Observationeel versus experimenteel onderzoek

Bij observationeel onderzoek wordt er gekeken naar verbanden zonder dat de deelnemers iets aan hun voeding en leefstijl veranderen. Bijvoorbeeld of bij deelnemers die volle zuivelproducten eten en drinken vaker hart- en vaatziekten optreden dan bij deelnemers die magere zuivelproducten eten en drinken.Bij experimenteel onderzoek wordt bij de deelnemers opzettelijk iets aan de voeding of leefstijl veranderd, om vervolgens te kijken naar het effect ervan op bepaalde uitkomstmaten. Bijvoorbeeld of de deelnemers die meer volle melk zijn gaan drinken een hoger risico op hart- en vaatziekten hebben gekregen dan de deelnemers die meer magere melk zijn gaan drinken. Dit soort onderzoek is door minder verstorende factoren beter in staat om een oorzakelijk verband aan te tonen dan observationeel onderzoek.

En nu?

Er zijn op internet veel artikelen te lezen waarin melk verantwoordelijk wordt gehouden voor een groot aantal aandoeningen en ziekten. De onderbouwingen daarvan zijn zwak of afwezig. Het Voedingscentrum en andere gezondheidsorganisaties zien melk wel als onderdeel van een gezond voedingspatroon, maar adviseren de magere variant. Dat alles maakt volle melk in beide situaties niet populair. We zien het als onze verantwoordelijkheid om ook daar kritisch naar te kijken en over te berichten. Dit artikel laat stapsgewijs zien dat volle zuivelproducten net als magere zuivelproducten passen in een voedingspatroon voor een goede hartgezondheid.

* “Results suggest that isoenergetic replacement of SFA with carbohydrates does not improve the serum total:HDLcholesterol. All natural fats contain both SFA, which do not change this ratio, and unsaturated fatty acids, which lower it. As a result, even the replacement of dairy fat and tropical fats with carbohydrates will increase the ratio of total to HDL-cholesterol” [8].

 Referenties

  1. Mente A, de Koning L, Shannon HS, Anand SS. A systematic review of the evidence supporting a causal link between dietary factors and coronary heart disease. Arch Intern Med. 2009 Apr 13;169(7):659-69.
  2. Gibson RA, Makrides M, Smithers LG, Voevodin LG, Voevodin M, Sinclair AJ. The effect of dairy foods on CHD: a systematic review of prospective cohort studies. Br J Nutr. 2009 Nov;102(9):1267-75.
  3. Elwood PC, Pickering JE, Givens DI, Gallacher JE. The Consumption of Milk and Dairy Foods and the Incidence of Vascular Disease and Diabetes: An Overview of the Evidence. Lipids. 2010 Apr 16.
  4. Soedamah-Muthu SS, et al. Milk and dairy consumption and incidence of cardiovascular diseases and all-cause mortality: dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Am J Clin Nutr. 2011 Jan;93(1):158-71.
  5. Voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/eet-gevarieerd/hoe-kies-ik-gezond-keuzetabel.aspx. Geraadpleegd op 06-04-2014. (gebroken link)
  6. Voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/eet-gevarieerd/hoe-kies-ik-gezond-keuzetabel.aspx. Geraadpleegd op 06-04-2014. (gebroken link)
  7. Voedingscentrum.nl/encyclopedie/melk-en-melkproducten.aspx. Geraadpleegd op 06-04-2014. (gebroken link)
  8. Mensink RP, Zock PL, Kester AD, Katan MB. Effects of dietary fatty acids and carbohydrates on the ratio of serum total to HDL cholesterol and on serum lipids and apolipoproteins: a meta-analysis of 60 controlled trials. Am J Clin Nutr. 2003 May;77(5):1146-55.
  9. Prospective Studies Collaboration (2007) Blood cholesterol and vascular mortality by age, sex, and blood pressure: a meta-analysis of individual data from 61 prospective studies with 55,000 vascular deaths. Lancet. 2007, 370, 1829-1839.
  10. Balk EM, Lichtenstein AH, Chung M, Kupelnick B, Chew P, Lau J. Effects of omega-3 fatty acids on serum markers of cardiovascular disease risk: a systematic review. Atherosclerosis. 2006 Nov;189(1):19-30.
  11. Siri-Tarino PW, Sun Q, Hu FB, Krauss RM. Meta-analysis of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with cardiovascular disease. Am J Clin Nutr. 2010 Mar;91(3):535-46.
  12. Hu FB. Are refined carbohydrates worse than saturated fat? Am J Clin Nutr. 2010;91(6):1541-1542.
  13. Chowdhury, Stevens S, Gorman D, Pan A, Warnakula S, Chowdhury S, Ward H, Johnson L, Crowe F, Hu FB, Franco OH. Association of Dietary, Circulating, and Supplement Fatty Acids With Coronary Risk: A Systematic Review and Meta-analysis. Ann Intern Med. 2014;160(6):398-406-406.
  14. Kratz M, Baars T, Guyenet S. The relationship between high-fat dairy consumption and obesity, cardiovascular, and metabolic disease. Eur J Nutr. 2013 Feb;52(1):1-24.
  15. Benatar JR, et al. Effects of high and low fat dairy food on cardio-metabolic risk factors: a meta-analysis of randomized studies. PLoS One. 2013 Oct 11;8(10):e76480.070-410
[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]